چکیده: بعد از همه گیر شدن کرونا فعالان اقتصادی بخش خصوصی تصمیم گرفتند برای عمل به مسئولیت اجتماعی شان کمپین نفس را راه بیندازند تا از پیامدهای اجتماعی و اقتصادی ویرانگر همه گیر‌ی بیماری کاسته شود.کمپین نفس با همفکری فعالان اقتصادی اتاق‌های بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و تهران شکل گرفت. بررسی دستاوردها و نقاط ضعف و قوت این کمپین موضوع نشستی بود که از سوی مدرسه توسعه پایدار و مسئولیت‌های اجتماعی شریف برگزار شد. مدرسه توسعه پایدار شریف از سال ۹۶ زیر نظر پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف بنیان گذاشته شده و تاکنون نشست‌ها و فعالیت‌های مستمری برای ترویج مسئولیت‌های اجتماعی سازمانی و تعمیق مباحث توسعه پایدار در کشور انجام داده است. همستان گزیده‌ای از این نشست را که به صورت وبینار برگزار شده منتشر می‌کند.
- علی شریعتی: تک‌روی بعضی اتاق‌ها توان کمپین نفس را گرفت
- پدرام سلطانی: توسعه پایدار تنها در پرتوی تقسیم کار منسجم بین دولت‌ها با بخش خصوصی و جامعه مدنی ممکن است.
شیوع بیماری کرونا در کشور و اعلام رسمی آن از اواخر بهمن ۹۸، گروهی از فعالین اقتصادی را به فکر راه‌اندازی یک پویش داوطلبانه برای مواجهه با مشکلات ناشی از کرونا و تجهیز کادر پزشکی انداخت. پویش نَفَس (مخفف سه واژه نوآوری، فن‌آوری و سلامت) تنها پس از چند روز از اعلام رسمی شیوع بیماری، شروع به کار کرد. این اولین باری نبود که بخش خصوصی در بحرانی فراگیر، خودی نشان می‌داد اما سردمداران این کمپین مدعی هستند این اولین کمپین تماماً آنلاینی بوده که با هدفی غیرشخصی و با کاری جمعی و دقیق برای امدادرسانی به تمامی گروه‌های آسیب‌دیده در گستره‌ی یک کشور شکل گرفت.
کمپین نفس با شناسایی توانمندی‌های بخش خصوصی و استفاده از شبکه ارتباطات اتاق‌ها، تلاش کرد در قالب یک حرکت منسجم، فرآیند دستیابی به سلامت جمعی را تسریع کند. این پویش سعی کرد ضمن استفاده از تمامی توان و منابع بخش خصوصی، مشکلات و پیشنهادات فعالین اقتصادی ناشی از شیوع کرونا را تجمیع و به اطلاع دولت برساند.
این کمپین در پیوند با اعضای اتاق بازرگانی ایران و با همکاری اتاق تهران و شهرستان‌ها، فرمانداری‌ها، استارت‌آپ و سمن‌ها آورده‌های زیادی داشت.
از اعضای شاخص این کمپین می‌توان به پدرام سلطانی، فعال اقتصادی و نایب رییس سابق اتاق بازرگانی صنایع معادن و کشاورزی ایران به عنوان موسس و رئیس شورای راهبردی پویش، علی شریعتی، مدیر صادرات هلدینگ اکت یا گروه صنعتی گلرنگ که نقش دبیری کارگروه مسوولیت اجتماعی و جلب مشارکت‌ها را ایفا می‌کرد و همچنین پویا فیروزی، نایب رئیس شرکت پرتو درمان گروه و مدیر پروژه بر و بحر ایران در نقش دبیر کارگروه زنجیره تامین کالا و لجستیک و در آخر فرزین فردیس، بنیانگذار و رییس هیات مدیره گروه صنعتی پارس سامان که به عنوان مدیر کارگروه اطلاع رسانی کمپین نفس فعالیت می‌کردند؛ اشاره کرد.
کمپین نفس ۷ کارگروه اطلاع رسانی، مشارکت و هماهنگی؛ زنجیره تامین و صادرات و واردات؛ شناسایی و اطلاع رسانی مشکلات بخش خصوصی، شناسایی نیاز واقعی؛ نوآوری و استارتاپ؛ فنی؛ شبکه‌های مجازی؛ تشکیل داد. فردیس در این خصوص از ساختار منعطف و تخت و بدون سلسله مراتب پویش نفس می‌گوید. او توضیح می‌دهد که هر کارگروهی در حوزه‌ی خود فعالیت می‌کرد و این کارگروه‌ها بدون موازی کاری و متعهدانه به تصمیمات جمعی عمل می‌کردند.
بخش خصوصی سهیم در توسعه پایدار
اعضای فعال گروه پویش نفس همسو با مدرسه توسعه پایدار شریف؛ معتقدند هر سازمانی به واسطه فعالیت در بستر اجتماع، مسئولیتی اجتماعی دارد.
نفس؛ مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها را نوعی رفتار اخلاق‌مدار و سهیم شدن در توسعه پایدار از طریق مدیریت پیامدهای اجتماعی، محیط زیستی و اقتصادی فعالیت‌های خود بر ذی‌نفعان و جامعه تعریف می‌کند.
پویش نفس، سوار بر قطار سریع‌السیر
پدرام سلطانی هم معتقد است این کمپین بسیار سریع برای مداخله در بحران شکل گرفت و واکنش سریع پویش نفس در مجامع بین‌المللی نیز مورد تقدیر قرار گرفت. سلطانی خط سیر شکل‌گیری پویش نفس و اقدامات آن را به این ترتیب توصیف کرد:
| ۳۰ بهمن | اعلام رسمی اولین مورد مبتلا به کرونا |
| ۸ اسفند | فراخوان دعوت از کسب و کارها برای همکاری با کمپین |
| ۱۶ اسفند | آغاز فعالیت رسمی پویش نفس و تشکیل شد کارگروه‌ها |
| ۱۹ اسفند | اعلام عمومی فعالیت رسمی پویش نفس |
| ۲۱ اسفند | اولین دور جذب سرمایه |
| ۲۵ اسفند | اولین دور تجهیز بیمارستان‌های مرکز کرونا و کادر درمان |
| ۲۸ اسفند | اولین اهدایی کمپین نفس از محموله وارداتی ماسک و تب سنج |
سلطانی علت این سرعت عمل ستودنی را نبود بوروکراسی دست و پاگیر اداری و همچنین کار همدلانه و شبانه روزی در ساختار همدل و منسجم کمپین نفس می‌داند.
این کمپین با انتشار گزارش عملکردش در سایت رسمی خود اعلام کرد در مدت فعالیتش توانست بیش از ۲۰۲ میلیارد ریال کمک مالی جذب کند. تامین و توزیع ۲۴ هزار لباس ایزوله و بیش از ۲۲۰ هزار ماسک N95 از دیگر این اقدامات بود.
از تاسیس ۸ روزه کلینیک نفس تا اجرای طرح حمایتی-معیشتی
فردیس دستاوردهای کمپین نفس را تاثیرگذار می‌داند. این عضو پویش نفس، یکی از اولین آورده‌ها و افتخارات این پویش را احداث کلینیک نفس زیر نظر بیمارستان ابن سینا، در تنها ۸ روز و با ظرفیت پذیرش ۳۰۰ مراجع در روز معرفی می‌کند. این کلینیک به محض افتتاح در سال۹۸، شروع به کار کرد.
پس از این اقدام، فردیس به تولید بیش از ۵۰۰۰۰ ست حفاظتی سرتاسری ایزوله برای کادر درمان در چهار سایت تولیدی تهران، یزد، اهواز و تبریز در بیمارستان‌های کشور اشاره کرد.
همچنین تامین و توزیع بیش از ۱۰۰۰ عدد تب سنج لیزری، بیش از ۱۲۷ عدد پالس اکسی متر، بیش از ۸۰۰۰ عدد شیلد، بیش از ۳۲۳۰ عدد عینک و بیش از ۲۷۸۰۰۰ عدد دستکش معاینه و همچنین تامین و توزیع بیش از ۷۸ عدد CPAP؛ قبل از بسته شدن مرز از طرف دولت‌های خارجی با کمک انجمن پزشکان و دانش آموخته‌های خارج از کشور، از دستاوردهای نفس بوده است، خبر داد.
افق کوروش همپای نفسی‌ها
به جز اقدامات متعدد تجهیز کادر درمان در سراسر کشور، علی شریعتی، مدیر صادرات هلدینگ اکت و دبیر کارگروه مسئولیت اجتماعی و جلب مشارکت‌ها در این وبینار آنلاین توضیح داد که با رسیدن به ماه رمضان و ادامه همه گیر‌ی کرونا، کمپین نفس به همراه تعدادی از خیرین و فعالین اقتصادی عضو اتاق‌های بازرگانی کشور و مجموعه افق کوروش؛ تصمیم به اجرای طرح حمایتی معیشتی ضیافت نفس و توزیع بیش از ۷۹ هزار بن خرید شامل ۱۴ قلم (۱۲ نوع ماده غذایی) بین آسیب دیدگان از کووید ۱۹ و افراد کمتر برخوردار در ۳۰ استان کشور کرد و به منظور حفظ کرامت انسانی آن‌ها، بن‌های خرید ۲۰۰ هزار تومانی با قدرت خرید ۲۶۰ هزار تومان توزیع کرد.
فضای مجازی ناجی کرونازدگان
پویا فیروزی، نایب رئیس شرکت پرتو درمان گروه و مدیر پروژه بر و بحر ایران و دبیر کارگروه زنجیره تامین کالا و لجستیک؛ یکی از اصلی‌ترین مسائل پویش نفس را هماهنگی‌ها و برنامه‌ریزی کمپین در بحث توزیع اقلام بین مناطق هدف می‌دانست.
وی توضیح داد که با توجه به موقعیت خاصی که به دلیل کرونا رخ داده بود و تعطیلات ابتدای سال، کمپین نفس برای هرگونه فعالیتی فقط و فقط از امکانات فضای مجازی با کل کشور استفاده کرد.
فیروزی تصریح می‌کند که تمام جلسات کمپین آنلاین بوده و تمام فعالیت‌ها مجازی بوده است. وی مزیت این روش را دور زدن معضل محدودیت جغرافیایی و همچنین حفظ شدن پروتکل بهداشتی در دوران اپیدمی کرونا می‌داند.
درس گرفتن بخش خصوصی از ناکامی‌ها
همه‌ی فعالین این کمپین به اتفاق بارها در این نشست از اینکه تشریفات اداری به دلیلی حساسیت مشارکت اجتماعی در روزگار بحران کرونا در میان نبوده، ابراز خوشحالی کردند.
در این خصوص شریعتی می‌گوید که بخش خصوصی از زلزله کرمانشاه درس گرفته بود و بر اساس برنامه‌ای به روز و با تقسیم کار، بدون موازی کاری فعالیت‌ها را پیش بردند.
فردیس و شریعتی به اتفاق یکی از ناکامی‌های کمپین در ابتدای فعالیت این نکته می‌دانستند که در زمان افتتاحیه کلینیک، مراسمی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برگزار شد و از آنجایی که بر خلاف ادعای ما این مراسم حضوری برگزار شده بود، بسیاری از همراهان ما را باور نکردند و همکاری نکردند، در همین تجربه بود که ما آموختیم در فعالیت گروهی باید شفاف‌تر عمل کنیم.
شریعتی عدم همکاری بعضی از اتاق‌های رئیس محور در کار گروهی و تمایل به انجام کار فردی را یکی از دلایل کم شدن قدرت زنجیره نفس دانست. او بیان کرد در مقابل کمپین نفس تلاش کرد از برندینگ شخصی افراد استفاده کند و به نسبتاً در این راه موفق بود.
نفس از چالش‌ها نترسید…
شریعتی یکی از چالش‌های این کمپین را سختی نه گفتن به سهامدارانی که می‌خواستن اهداف پویش را به سمت مشکلات استانی خود هدایت کنند، می‌دانست. در این پویش تلاش شد تا از اتلاف منابع جلوگیری شده و همچنین گروه به تعامل حداکثری نزدیک شود.
چرا کمپین‌های مردمی مهمند؟
سلطانی در ستایش اهمیت وجود پویش‌های مردمی می‌گوید وضع اقتصادی و اجتماعی کشور، بهتر نمی‌شود مگر با پیوند بین جامعه مدنی و بخش خصوصی. این فعال اقتصادی، پویش‌های مردمی را به دلیل سرعت عمل و داشتن واکنش سریع، نداشتن سلسله مراتب و تشریفات اداری و همچنین ساختار کارآمد؛ یکی از کلیدهای توسعه‌ی پایدار برمی‌شمرد.
دولت بزرگ و توسعه‌ی ناکام
سلطانی دلیل ناکامی دولت در توسعه پایدار تا امروز را، بزرگ بودن بیش از اندازه و عدم اجازه به حضور و فعالیت بخش خصوصی در کنار جامعه مدنی می‌خواند.
موسس پویش نفس یکی از سختی‌های فعالیت در قالب یک پویش مردمی را، تمرکز زدایی از دولت دانست. زیرا دولت علاقه شدیدی به حضور در تمامی نقش‌ها دارد و اجازه فعالیت از نهادهای مستقل را می‌گیرد.
چهره زدایی از فعالین و بنگاه‌ها و همچنین پول باد آورده نفت سبب شده ارزش سرمایه‌های اجتماعی بالفعل نشود و توان بخش خصوصی و جامعه مدنی به کار گرفته نشود.
این فعال اقتصادی تنها راه رسیدن به توسعه پایدار در این شرایط را استفاده از روش پوشینگ بخش خصوصی می‌داند. وی معتقد است بخش خصوصی برای مشارکت اجتماعی خودش باید راه را باز کند و به نوعی دولت را مجبور کند تا فضا را برای این بخش باز کند. تنها در این صورت است که توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ممکن می‌شود. بخش خصوصی هم به این تلاش‌ها باید نگاهی ایجابی داشته باشد تا بتواند اعتماد سازی کند.
مشارکت اجتماعی، کلید طلایی توسعه
در آخر سلطانی کلید توسعه پایدار را، همگرایی و همکاری هر چه بیشتر بین جامعه مدنی و بخش خصوصی می‌داند. وی بیان می‌کند که دولت باید تلاش کند شکاف بین این دو بخش را برداشته تا امکان چانه‌زنی فراهم شود و بی اعتمادی کاهش یابد. به این ترتیب بستر بازیابی سرمایه‌های اجتماعی را به وجود بیاورد.