چکیده: این روزها شاهد پایان‌نامه و پروپوزال‌های بی‌عیب و نقصی هستیم که مانند گذشته نتیجه زحمات شبانه‌روز دانشجویان نیستند؛ بلکه با استفاده از مشاوره گرفتن از دفاتر خدمات دانشجویی و پایان‌نامه نویسی و واگذار کردن این مسئولیت به این مراکز و دادن هزینه‌ای حدود ۲ تا ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و گاه بیشتر نوشته می‌شود و دانشجویان با خاطری آسوده برای دفاع آماده می‌شوند. در این مراکز، مشاوره برای انتخاب موضوع، نوشتن پایان‌نامه، شیوه ارائه پایان‌نامه در جلسه دفاع، به مشتریان ارائه می‌شود که کار درنهایت بدون عیب تحویل داده شود. این مراکز مشاوره از وجود سیستم همانند جویی دانشگاه‌ها و همچنین درصد آن‌ها مطلع هستند و این اطمینان را به مشتریان می‌دهند که در کار نهایی که به دانشجو تحویل می‌دهند، این موضوع را در نظر گرفته و نمی‌گذارند مشکلی ازنظر کپی بودن محتوای پایان‌نامه برایش ایجاد شود.
- یک استاد دانشگاه: تابه‌حال با موردی برخورد نکردم که رسوایی به وجود بیایید چون پایان‌نامه توسط استاد راهنما تأییدشده و اجازه‌ای دفاع گرفته و اگر جلسه دفاع به هر دلیل کنسل و لغو شود درواقع علاوه بر آبروی دانشجو حیثیت اساتید هم در میان است. پس دانشجو با حداقل نمره از جلسه دفاع خارج می‌شود.
- یک دانشجو: وقت نوشتن پایان‌نامه را نداشتم و درعین‌حال روش تحقیق و کار تحقیقی را بلد نبود. بخشی از حقوقم را بابت نوشتن پایان‌نامه پرداخت کردم.
مراکز پایان‌نامه نویسی که خیلی هم خواهان دارد، آن‌ها خود را با عنوان مشاوره پایان‌نامه، مقاله و پروپوزال معرفی می‌کنند. پیدا کردن این دفاتر و مراکز مشاوره چندان دشوار نیست. یکی از این راه‌ها، قدم زدن در خیابان‌های انقلاب و اطراف دانشگاه تهران است. حتی در بزرگراه‌ها اگر دقت کنید، شماره تلفنی با عنوان «پایان‌نامه» می‌بینید، حتی بر روی زمین هم با اسپری شماره گذاشته‌اند. گذشته از این تبلیغات سنتی، آن‌ها راه خود را به سایت‌ها و کانال‌ها نیز بازکرده‌اند. اگر در سایت دیوار عنوان «پایان‌نامه» و یا «خدمات تحصیلی» را جستجو کنید، فهرستی از شماره تلفن دفاتر مشاوره پیش روی شما باز می‌شود.
دلالان پایان‌نامه
ارتباط با دفاتر مشاوره تنها تلفنی و یا از طریق واتس‌آپ و تلگرام ممکن است. سفارش می‌دهید، قیمت می‌گیرید و آن‌ها زمان تحویل و پرداخت پول را به شما می‌گویند.
آقای فرزین دارنده یکی از همین دفاتر است، می‌گوید: «دقت در پایان‌نامه‌نویسی رکن اصلی است. دقت در انتخاب موضوع و دقت در نوشتن پایان‌نامه اصلاً کار ساده‌ای نیست به این دلیل که برخی از دانشگاه‌ها مجهز به سیستم همانند جویی هستند و در این موارد استثناء ما قادر به کپی کردن مطالب نیستیم.»
سیستم همانند جویی سنگی است که وزارت علوم برای جلوگیری از کپی کاری پیش پای همین دفاتر گذاشته است، اما آن‌ها می‌گویند این سد را به‌سادگی پشت سر می‌گذارند و تنها بر قیمت افزوده‌اند.
اگر شما موضوع داشته باشید، کار کمی ساده‌تر است. آن‌ها مسئولیت نوشتن پروپوزال را بر عهده می‌گیرند. فرزین هزینه آن را ۵۰۰ هزار تومان اعلام می‌کند و قول می‌دهد ظرف یک هفته تا ۱۰ روز آن را آماده کند.
فرزین دستمزد خود و همکارانش را حدود دو میلیون تومان اعلام می‌کند و می‌گوید که این دستمزد شامل رشته‌هایی مانند مدیریت و تبلیغ و ارتباطات است. قیمت این رشته‌ها نسبت به رشته‌های دیگری مانند فلسفه مناسب‌تر است.
اگر شما موضوع داشته باشید، کار کمی ساده‌تر است. آن‌ها مسئولیت نوشتن پروپوزال را بر عهده می‌گیرند. فرزین هزینه آن را ۵۰۰ هزار تومان اعلام می‌کند و قول می‌دهد ظرف یک هفته تا ۱۰ روز آن را آماده کند. هزینه باقی کار، به ازای هر فصل پرداخت می‌شود. آن‌ها کار را فصل‌به‌فصل آماده می‌کنند و بعد از تأیید استاد به سراغ فصل بعد می‌روند؛ فرزین تضمین می‌کند که ظرف دو ماه کار را نهایی شده تحویل دهد و تمام ایرادات و اشکالاتی که از طرف استاد مطرح شود را برطرف کند.
خانم نرگس در دفتر مشاوره دیگری فعالیت می‌کند و می‌گوید: «برای پرداخت هزینه می‌توان آن را قسط‌بندی کرد. هزینه انتخاب موضوع ۲۰۰ هزار تومان است که در اصل حکم بیعانه را دارد که مطمئن شویم کار را همین‌جا انجام می‌دهید. برای تحویل پروپوزال هم باید ابتدا حدود یک‌میلیون تومان پرداخت شود و درنهایت موقع تحویل کار، کل هزینه واریز می‌شود. هزینه کل برای رشته‌های ارتباطات و تبلیغ حدود ۲.۵ میلیون تومان است.»
در این سیستم، دانشجو در کل پروسه تحقیق و نگارش پایان‌نامه غایب است؛ اما امین می‌گوید نگران نباشید، ما شما را تنها نمی‌گذاریم
در این سیستم، دانشجو در کل پروسه تحقیق و نگارش پایان‌نامه غایب است؛ اما امین می‌گوید نگران نباشید، ما شما را تنها نمی‌گذاریم. او می‌گوید: «تا لحظه دفاع با شما هستیم، پاورپوینت را تهیه می‌کنیم و کارشناس ما در قالب فایل‌های صوتی خط به خط توضیحات ضروری روز دفاع را می‌گوید. حتی اینکه پیش از جلسه دفاع چه بخورید و چه لباسی در آن روز بپوشید. به‌هرحال، اعتبار کار ماست.»
منظور او از کارشناس، دانشجویانی است که در مقطع کارشناسی ارشد و یا استادیار با او در نگارش انواع پایان‌نامه همکاری می‌کنند. قیمتی که او برای نوشتن پایان‌نامه می‌دهد، دو میلیون تومان است و برای گذر از سد سیستم همانند جویی دانشگاه که راهی است برای جلوگیری از تقلب دانشجویان، رقم را ۵۰۰ هزار تومان بالا می‌برد و توجیه می‌کند: «به‌هرحال باید دقت بیشتری داشت و قیمت بالا می‌رود.» کارشناس امین، برای انجام یک پایان‌نامه با روش تحقیق مردم‌نگاری آنلاین یا نتنوگرافی، رقم را بالاتر می‌برد و می‌گوید: «این کار ۴.۵ میلیون تومان هزینه دارد. کار سخت و زمان‌بری است.» البته بااین‌وجود تضمین می‌کند که کار را همان دوماهه تحویل دهد.
دفتر مشاور دیگر، چندان از سؤال و جواب خوشش نمی‌آید و حتی سؤال می‌کند: «نکنه خبرنگاری و برای گزارش توی ۲۰.۳۰ این سوال‌ها را می‌پرسی؟» اما او هم مانند دیگر مراکز مشاوره، قیمتی مشابه می‌دهد و مانند آن‌ها تأکید می‌کند تمام ایراداتی که در هر مرحله استاد راهنما و مشاور به پایان‌نامه بگیرند را تصحیح می‌کنند.
مراکز مشاوره یا نوشتن پایان‌نامه بر اساس تقاضای بازار شکل می‌گیرند، هرچند وزارت علوم برای آن‌ها خط‌ونشان کشیده باشد. آن‌ها مشتری دارند، پس هرروز تعدادشان بیشتر می‌شود.
عاطفه، رشته مدیریت رسانه خوانده است و چند ماه پیش با بالاترین نمره، از پایان‌نامه‌اش دفاع کرد. پایان‌نامه‌ای که او تنها در انتخاب موضوعش دخالت داشت و باقی کار را به دست پایان‌نامه نویسان داد، می‌گوید: «استاد راهنمایم، رئیس دانشکده‌مان هم بود و سخت‌گیری و ایرادگیری زیاد داشت، هر بار هم من فایل‌های ورد را بازمی‌گرداندم و کسی که با او قرارداد داشتم، اصلاحات را انجام می‌داد و نهایتاً هم دفاع کردم.» او خود را پرمشغله‌تر از آن می‌داند که بخواهد چند ماه را صرف تحقیق و نوشتن کند و می‌گوید: «پایان‌نامه به هیچ دردی نمی‌خورد و هیچ‌کس هم متوجه انجام دادن و یا ندادن ما نمی‌شود. من حتی سیستم همانند جویی هم انجام دادم و سرافراز بیرون آمدم. فقط به‌جای نگرانی و وقت صرف نوشتن کردن، کمی پول دادم، که چندان هم مهم نیست.»
دفتر مشاور دیگر، چندان از سؤال و جواب خوشش نمی‌آید و حتی سؤال می‌کند: «نکنه خبرنگاری و برای گزارش توی ۲۰.۳۰ این سوال‌ها را می‌پرسی؟»
سارا دانشجوی ارشد رشتهٔ روانشناسی می‌گوید: «موضوع و پروپوزال تأیید شد و فصل یک و دو را نوشتم؛ اما فصل چهارم را که بیشتر کار تحقیقاتی بود به کسی که مورد تأیید استاد راهنمایم بود و او معرفی کرده بود، واگذار کردم. اصولاً اکثر دانشجویان فصل چهارم را به مراکز پایان‌نامه نویسی می سپرند.»
سارا درنهایت فصل سوم، چهارم و پنجم را به دلیل مشغله کاری به دفاتر پایان‌نامه نویسی سپرد. دلیل دیگری که این تصمیم او را پررنگ‌تر می‌کرد، نداشتن ارزش اولیهٔ پایان‌نامه و طولانی شدن پروسه آن بود.»
امیر، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی است. او نیز فصل چهار و پنج پایان‌نامه‌اش را برون‌سپاری کرده است. امیر می‌گوید: «دو مدل برای واگذار کردن وجود دارد. یک اینکه از صفرتا صد کار بر عهده این دفاتر است یا تنها فصل چهارم و پنجم به آن‌ها سپرده می‌شود.»
او درباره اینکه استادان و داوران متوجه این موضوع می‌شوند یا نه، می‌گوید: «اگر دانشجو در جلسه دفاع از تمامی موضوعات اطلاع داشته باشد و نسبت به محتوا اشراف کامل داشته و خوب و درست تحلیل کند، دیگر جای شکی برای داوران باقی نمی‌ماند که او خود کار را انجام داده است.»
هزینه‌هایی که به امیر برای انجام کارش به‌طور کامل پیشنهادشده، ۳.۵ میلیون تومان بوده است، البته او تأکید می‌کند: «برای کسانی که دو فصل آخر را واگذار می‌کنند، طبیعتاً این قیمت نیست. چون دو فصل آخر عموماً محاسبات، جداول و نمودارها و واردکردن اطلاعات در SPSS است.»
امیر در خصوص اخلاقی و حرفه‌ای بودن واگذاری کار و انجام آن می‌گوید: «اکثر استادان راهنما برای دو فصل آخر پیشنهاد می‌کنند به دفاتر بیرون مراجعه کنیم. شاید اسماً خلاف باشد؛ اما برخی از استادان این کار را خلاف تلقی نمی‌کنند. البته در دانشگاه آزاد هم چندان سخت‌گیری وجود ندارد.»
امیر برای انجام دو فصل آخر پایان‌نامه‌اش ۵۰۰ هزار تومان پرداخته است.
دکتر پروانه پیش‌نمازی، استاد علوم ارتباطات اجتماعی درباره راستی آزمایی انجام پایان‌نامه توسط دانشجو می‌گوید: «چند تکنیک در این خصوص وجود دارد که ما بتوانیم تشخیص دهیم که آیا کاربرای خود دانشجوست یا خیر. اولین بخش آن به موضوع متدولوژی مربوط می‌شود. وقتی‌که ما درباره آزمون‌های آماری دانشجویان سؤال می‌کنیم و از آن‌ها می‌پرسیم برای چه و به چه علت این کار را انجام دادی، پاسخی که دانشجو به ما می‌دهد، نشان‌دهنده این است که آیا واقعاً موضوع و متدولوژی کاربرای خودش است یا به پایان‌نامه‌نویسان سفارش انجام داده است. و تکنیک دیگری که در این موضوع وجود دارد، به نظریه چارچوب تحقیق برمی‌گردد. اینکه از دانشجو سؤال شود. مانند اینکه بپرسیم چرا و به چه منظور از این نظریه استفاده کرده و به چه شیوه‌ای در پایان‌نامه خود کار کرده است.»
«بیش از نیمی از دانشجویانی قسمت سوم و چهارم پایان‌نامه خود را به مراکز و یا دفاتر پایان‌نامه نویسی واگذار می‌کنند.»
دکتر پیش‌نمازی، به سیستم همانند جویی به‌عنوان روش دیگری برای سنجش پایان‌نامه و انجام آن توسط دانشجو اشاره می‌کند.
این استاد دانشگاه، در خصوص میزان حساسیتی که دانشگاه و استادان به برون‌سپاری پایان‌نامه دارند، می‌گوید: «من به‌شخصه وقتی متوجه این اتفاق شوم تنها به دانشجو گوشزد می‌کنم؛ ولی مانع او نمی‌شوم چون معتقدم دانشجویی که در مقطع کارشناسی ارشد است، توانایی تشخیص و ارزیابی خود را دارد و احتمالاً دانشجویی که برون‌سپاری می‌کند در توانایی خود گردآوری پایان‌نامه را ندیده است که حاضر به پرداخت هزینه برای این کارشده است.»
استاد علوم ارتباطات درباره تعداد دانشجویانی که برون‌سپاری می‌کنند، می‌گوید: «بیش از نیمی از دانشجویانی قسمت سوم و چهارم پایان‌نامه خود را به مراکز و یا دفاتر پایان‌نامه نویسی واگذار می‌کنند.»
دکتر بیتا شاه منصوری استاد و هیئت‌مدیره دانشگاه تهران مرکز، می‌گوید: «تعدادی از دانشجویان با اعتقاد بر اینکه اگر پایان‌نامه را خودشان انجام دهند وقتشان هدررفته و با پرداخت هزینه‌ای می‌توانند بهترین پایان‌نامه را ارائه دهند، برون‌سپاری می‌کنند. من در این مرحله وظیفه قانونی و اخلاقی خود می‌دانم که آن‌ها را توجیه کنم که کار دشواری نیست.»
او می‌گوید: «دانشجو زمانی که فارغ از تحصیل می‌شود یک سرمایه اجتماعی به شمار می‌آید و قطعاً رکن اصلی هر جامعه صداقت و راست‌گویی است که دانشجو موظف به رعایت آن است پس با این حساب ازنظر قانونی دانشجو نمی‌تواند کاری که به دفاتر پایان‌نامه نویسی سپرده است را به‌جای کاری که وظیفه‌اش بوده، جا بزند. چون فهمیدن این کار خیلی ساده است. وقتی‌که من تماماً یک دانشجو را می‌شناسم و از توانایی‌های او باخبرم قطعاً نمی‌تواند با دروغ این مسئله را حل کند.»
شاه منصوری ادامه می‌دهد: «کسی که نتواند از پس پایان‌نامه خود برآید می‌تواند برای جامعه و انسان‌های اطرافش آسیب برساند. در یکی دو سال اخیر در میدان انقلاب با یک دانشجوی پزشکی برخورد کردم که در برای واگذار کردن پایان‌نامه خود به یکی از همین دفاتر مراجعه کرده بود. این واقعاً ترسناک است چون پزشک با جان یک انسان طرف است و یک اشتباه او می‌توانند به قیمت از دست دادن جان یک انسان باشد. همان‌طور که می‌دانید پایان‌نامه ماحصل تمامی واحد و درس‌هایی است که یک دانشجو در طول سال‌های تحصیل خود با آن روبه‌رو است و اینکه بخواهی نتیجه آن را به دیگران واگذار کنی واقعاً اتفاق هولناکی است. و من از پایه و ریشه با این موضوع مخالف هستم.
دکتر شاه منصوری در خصوص رسوایی دانشجویانی که کار کپی دارند گفت: تابه‌حال با موردی برخورد نکردم که رسوایی به وجود بیایید چون پایان‌نامه توسط استاد راهنما تأییدشده و اجازه‌ای دفاع گرفته و اگر جلسه دفاع به هر دلیل کنسل و لغو شود درواقع علاوه بر آبروی دانشجو حیثیت اساتید هم در میان است. پس دانشجو با حداقل نمره از جلسه دفاع خارج می‌شود.»